Wat mindfulness niet is: 10 mindfulness mythes

Het trainingsseizoen, het is nu half september, is weer begonnen. Ik startte met een mindfulness introductie workshop en al snel komen de eerste mythes over mindfulness naar boven. Logisch ook als je bedenkt dat mindfulness uit een wereld komt, die niet zo lang geleden als vreemd, zweverig en misschien zelfs wel een beetje eng werd gezien. Dit is echt veranderd, maar toch blijven sommige mythes hardnekkig rondzweven. Een blog over wat mindfulness niet is en bij elk van de 10 mythes wordt duidelijk hoe ik denk hoe het wél is. Ondersteund door aansprekende en (waar mogelijk wetenschappelijk) onderbouwde videos.

Mindfulness is zweverig

Ook al werk ik al best lang als mindfulnesstrainer, het verbaast het me elke keer weer hoe er vaak één of twee mensen bijna sluipend een introductie sessie binnen komen. Los van dat zo’n workshop met onbekende spannend is, speelt ook de angst mee dat het (te) zweverig wordt. Niet gek omdat het het voor velen een onbekende en wat ongrijpbare wereld en aanpak is. Ik vergeet soms dat lang niet iedereen weet dat het er in de afgelopen 50 jaar enorm veel onderzoek naar is gedaan. De oprichter van de westerse mindfulness, Jon Kabat Zinn, speelde hierin een cruciale rol. Sinds hij dit aanbood (1970) voor mensen met chronische pijnklachten, is hij – als wetenschapper – het meteen gaan onderzoeken. Dit alles heeft geholpen het draagvlak te geven. Daarna hebben Mark Williams (mooie video van hem over ‘de science of mindfulness’), John Teasdale en Zindel. V. Segal het nog verder uitgebouwd. Kortom het is verre van zweverig.

Meditatie is niet bewezen

Meditatie, één van de belangrijkste onderdelen van mindfulness, is ook uitvoerig onderzocht. Het staat nu wel vast dat het op vele vlakken een positieve effect heeft. Niet alleen is het wetenschappelijk aangetoond dat het stress verlaagd, één van de beste manieren is om psychische klachten zoals depressie en angst te verminderen, maar ook dat het creativiteit, plezier en empathie (compassie) in onszelf en naar anderen sterk kan vergroten. Vandaar dat mensen thuis, op het werk en als ze onderweg zijn, hier steeds meer mee bezig zijn. App’s zoals HeadSpace en VGZ mindfulness coach groeien dan ook als kool. Als laatste is ook erg interessant dat we nu weten dat ons brein trainbaar is. Neuroplasticiteit noemen ze dat. En via mindfulness en zelfcompassie kun je je brein dus op een hele positief manier beïnvloeden.

Mindfulness maakt apathisch

Acceptatie is een cruciaal onderdeel, het simpelweg zijn en toelaten van wat er is. Dit geeft sommige het gevoel dat mindfulness je leert alles maar goed te vinden. Door dingen gewoon te laten gebeuren. Kortom het zou je apathisch maken. Het tegenovergestelde is, in mijn beleving, waar. Acceptatie is een actieve en krachtige en zelfs dappere keuze. Je leert met eerlijkheid en openheid te kijken naar jezelf en de ander en niet weg te lopen voor wat er speelt. Je accepteert en ziet wat er gebeurt, maar je verliest je minder in je automatisch (soms contra productieve en schadelijke) patronen. Je doet een stapje terug en maakt dan een bewuste(re) keuze hoe te handelen. De ene keer doe je je best om het probleem op te lossen en een andere keer besluit je dat het beter is om het simpelweg te accepteren.

Mindfulness maakt je hoofd leeg

Dit is misschien wel de grootste mythe van allemaal. Dat een mindfulness-meditatie je hoofd leeg zou moeten maken. We hebben de neiging onze vervelende, stress volle en vele gedachten weg te willen krijgen; weg te mediteren. Om daarna lekker te kunnen genieten van de rust in ons hoofd. De paradox is dat het juist andersom werkt. Hoe meer we de gedachten bevechten (weg proberen te krijgen) hoe langer ze blijven. ‘What you resist persist’. In een meditatie laat je je gedachten gewoon opkomen en geef je het niet te veel aandacht. Je leert elke keer weer terug te keren, op vriendelijke wijze, naar dit moment. Een ankerpunt zoals je adem, je lichaam, een visualisatie of het volgen van een fysieke beweging helpen je hierin. Kortom door je gedachten en gevoelens toe te laten, komen je lichaam en je geest tot rust. Erg bevrijdend als je zelf ervaart dat de ervaring toestaan zoals die is, zoveel rust kan geven maar heb geen verwachtingen. Als je toevallig nog wel onrustig bent na een meditatie is dat geen slecht teken. Dan is dat wat er is. Helemaal ok in mindfulness. Deze video vind ik altijd heel ondersteunend hierin.

Mindfulness is hetzelfde als meditatie

Nee het is niet hetzelfde. Meditatie is een belangrijk onderdeel van mindfulness, maar er zijn vele mindfulness oefeningen die los staan van meditatie. Schrijven, mindful luisteren in gesprekken, wandelen, mindful yoga, mindful (hard) lopen, etc. De mooie Netflix serie (The mind, explained) verteld nog veel meer over wat Mindfulness precies is. Mocht je  willen horen wat het nou echt is, dan bekijk de video hieronder.

Mindfulness vervangt negatieve gedachten voor positieve

Helaas is dit niet het geval. Dit is onze stille hoop, zeker als je nieuw bent in mindfulness. In mindfulness draaien we het om. Je leert negatieve gedachten en gevoelens volledig toe te staan en je emoties zelfs lijfelijk te voelen. Je wordt aangemoedigd toe te staan wat er vaak toch al is en het ruimte te geven. Niet om het te veranderen maar het te laten zijn. Piekeren en malen nemen af omdat onze geest geen (cognitieve) oplossing meer hoeft te vinden. Waardoor je negatieve situaties meer los kan laten. Dit geeft dan juist weer ruimte voor positieve gedachten en een oplossing. Grappig hoe het werkt.

Goed om te onthouden dat vele emoties zoals angst, voortkomend uit ons reptielenbrein. Deze emoties winnen het vaak van ons denken, ons menselijke brein. In deze blog kun je hier meer overlezen. Daarbij is het ook zaak door te hebben als je (te) lang blijft hangen in het negatieve. Mindfulness leert je dan bewust te kiezen en er uit te stappen. Je leert de juiste wolf te voeden, zie de mooie video hieronder.

Door Mindfulness ben je altijd ZEN

Ook een mooie, mindfulness brengt je in een soort doorlopende ZEN staat. Jammer genoeg is dat ook niet zo. Het is geen wondermiddel en je kan ontspannen worden maar dat is niet het belangrijkste doel. Mindfulness leert je te ontspannen in spanning en in te zien dat moeilijke momenten bij het leven horen. Wie tekent het contract, zo zegt auteur en onderzoekster Kristin Neff, dat pijnlijke situaties niet mogen gebeuren. Hieronder een mooie Tedx video van haar.

Mindfulness is een modegril

Vroeger kon je dit nog volhouden maar het is één van de krachtigste antwoorden op moderne uitdagingen zoals stress en burn-out. De snelheid van het leven lijkt om vertraging te vragen. Yoga, meditatie, tai-chi en mindfulness zijn, denk ik, hierdoor cruciale en onmisbare onderdelen van onze maatschappij geworden. Aangezien angst, stress, burn-out en perfectionisme alleen maar toenemen, verwacht ik dat mindfulness verder zal groeien en verdiepen. Ook steeds meer bedrijven doen iets met mindfulness. De wetenschap, de toegankelijkheid en de toepasbaarheid in het dagelijkse (werkende) leven spreekt een grote groep mensen aan.

Mindfulness is goed voor iedereen

Wat mij betreft is dit ook een mythe. Soms kan mindfulness zelfs contraproductief werken. Voor sommige is een trauma nog te vers of te heftig om van mindfulness te profiteren. Voor anderen kan sporten of een assertiviteittraining juist veel nuttiger zijn. Anderen slaan de mindfulness trainingen juist over en worden gegrepen door vipassana, boeddhisme, non-duale leraren of andere meer spirituele of filosofische stromingen. Laatst gaf ik een workshop bij docenten en die gaven aan dat sommige collega’s mindfulness toepaste in hun klas. Terwijl zij hier geen achtergrond in hadden. Dan is de kans vrij groot dat één van de bovenstaande mythes juist overgebracht worden. Wat natuurlijk niet de bedoeling kan zijn. In die zin is mindfulness dus niet goed voor iedereen.

Door mindfulness kom je in balans

De laatste mythe is er eentje waar ik zelf vaak genoeg in stap. Die onbewuste overtuiging dat ik in balans zou moeten zijn. Zeker als mindfulness trainer. In andere woorden geen gedoe en moeilijkheden meer in mijn leven, dat het lekker rustig en fluitend gaat. Of als een ware ZEN meester me niet uit het veld laten slaan. Maar dit is echt een mythe. Enerzijds horen moeilijke momenten nou eenmaal bij het leven. Je hebt beide kanten van de munt nodig om het leven te ervaren.

Anderzijds gaat mindfulness niet ver genoeg om de wortel onder ons lijden door te snijden. Ja, door mindfulness kan je meer in balans komen, leef je meer in het moment en worden we vaak vriendelijker voor onszelf. Maar we blijven geïdentificeerd met onze gedachten en gevoelens. Alle spirituele stromingen nodigen ons uit om verder te gaan dan mindfulness en uit te zoeken hoe jij de wortel van het lijden kan doorbreken. Dit is de reden dat ik mijn bedrijf ooit Beyond Mindfulness genoemd heb.

Ik hoop dat deze blog je helpt te zien wat mindfulness niet is en misschien stiekem ook wel wat het wel is. Laat ik eindigen met deze mooie ware uitspraak van meditatie leraar Alan Watts.

“If you can’t meditate in a boiler room. You can’t meditate”