Hechtingsproblematiek & veilig voelen
In deze blog gaan we het hebben over hechtingsproblematiek en de impact van jeugdtrauma’s (groot en klein, daarover later meer) op ons gevoel van veiligheid. Als ik het over trauma’s heb, dan volg ik de lijn van Gabor Maté. Aan de ene kant grote Trauma’s met een hoofdletter T (bijv. oorlog, seksueel misbruik, mishandeling, verslaving van een ouder etc.) en anderzijds kleinere trauma’s waarin de behoeftes van het kind niet voldaan werden (bijv. afwijzing van een ouder, niet de aandacht krijgen of de vrijheid voelen om emoties te uiten etc.). Vaak hoor ik cliënten zeggen dat ze een goede jeugd hebben gehad en er geen grote dingen gebeurd zijn. Maar desondanks voelen ze wel onveiligheid in zichzelf en in de wereld. Dan is het nuttig om nog eens goed te kijken, dat je ondanks de liefdevolle en goede bedoelingen van je verzorgers, je misschien toch iets te kort bent gekomen. Dat is geen beschuldiging, maar simpelweg een constatering. De verzorgers willen eigenlijk altijd het beste voor hun kinderen, maar zij hebben sommige dingen zelf niet geleerd van hun ouders. Daarom is het zo belangrijk dat je kritisch kijkt en de cycle (die generaties lang kan doorlopen) kan doorbreken.
Grote en kleine trauma’s
Grote en kleine trauma’s zorgen ervoor dat we minder goed gehecht zijn. Weet dat 40% van ons minder goed gehecht is. Een hele grote groep dus. Jij en ik zijn niet de enige. Gabor Maté legt mooi uit dat de situatie die het trauma veroorzaakte niet het probleem is, maar hoe wij het opnamen en internaliseerde. Als er iets heftigs gebeurd en er is veel veiligheid dan heeft een mogelijk traumatische gebeurtenis een veel minder grote impact. Bij zomergasten (2022) was er een prachtige aflevering met Trauma expert Bessel van de Kolk en hij liet op het einde een mooi fragment zien. Daarin zag je een jonge dame haar trauma bewust herbeleven – toentertijd erkende haar ouders het niet toen ze hen belde – in een psychodrama sessie (02.23 van de hele aflevering) waarin nu twee mensen voor ouders speelden. Die haar wel de veiligheid, begrip en ruimte gaven om haar verdriet en pijn te delen. Wat een belangrijk onderdeel is om het trauma, op volwassen leeftijd alsnog te kunnen helen. Mooi he!
Polyvagaal theory – ‘de wetenschap van veiligheid’
In de polyvagaal theory van Stephen Porges, wordt helder uit één gezet dat we als kind op twee manieren reageren op trauma. Enerzijds door te vechten of te vluchten (in onszelf vaak) en als dat niet werkt door te bevriezen. Dat laatste toont zich vaak door dissociatie, ontlichaming (je lichaam niet of nauwelijks voelen), je afgestompt voelen, depressief etc. Die overlevingsstrategieen hielpen ons in de kindertijd door een lastige tijd heen. Sterker nog, ze waren keihard nodig. Hoe meer we dit zo zien, hoe meer ruimte er is om dit in ons volwassen leven los te laten. Check bij jezelf dat het tegenovergestelde, onszelf veroordelen en schamen, het alleen maar erger maken. Kortom doorzie de mechanismes en maak ruimte voor de pijn waar je als kind niet de ruimte voor had. Zo harmoniseert je systeem zich steeds meer en zorg je voor steeds meer veiligheid in jezelf.
Hechtingsproblematiek
Hechtingsproblematiek is voor mij dat je je niet veilt voelt om jezelf te zijn. Kijk deze prachtige video van Gabor Maté over authenticiteit en hechting. Hij legt ook mooi uit waarom hechtingsproblemen ontstaan. Als je een mooi en inzichtgevend boek zoekt dan kan ik dit boek van Amir Levine ‘verbonden’ aanraden.
Hoe hechtingsproblematiek de baas
Begrijpen waarom en het erkennen van hechtingsproblematiek is een belangrijke eerste stap. Van daaruit kan je kijken hoe je je veiligheid in jezelf en erbuiten weer op kan bouwen. Ik zal een aantal manieren aandragen die je hierin kunnen helpen. Het is heel erg zaak, zoals met alles in het leven, dat je kijkt wat bij jou werkt en wat je aanspreekt. Je merkt vanzelf wel welke boeken, stromingen en denkwijze je interessant vindt. Volg die, wees niet bang dat je iets mist. Als het belangrijk is dan vindt het leven – althans zo zie ik het – altijd wel een wanneer om het je te laten weten.
1) Zelfcompassie
Dit is iets wat soms een softe klank heeft, maar in werkelijkheid veel moed vraagt. Om (langzaam aan) te gaan voelen dat jij en ik het waard zijn – onvoorwaardelijk – ervoor onszelf te zijn. Of zoals pionier in zelf-compassie, Kristin Neff het mooi verwoord: ‘net zoals goed voor jezelf zorgen als voor een goede vriend of vriendin’. Ze heeft een prachtige website waar je meditaties, oefeningen en eigenlijk alles op zelfcompassie gebied kan vinden. Een ouder die haar huilende kind vastpakt, geeft het kind veiligheid waardoor het tot rust komt. Ze hebben wetenschappelijk vastgesteld dat dit biologisch in ons allemaal zit en we deze compassie-veiligheid aan onszelf kunnen geven. 1-2 minuten je hand op je hart leggen bijvoorbeeld kan al een groot verschil maken.
2) Internal Family Systems (IFS)
IFS (interne familie systemen) is een prachtige manier om de (emotionele) veiligheid die er soms in onze jeugd onvoldoende aanwezig was, nu in ons Zelf te vinden. Met Zelf bedoelen ze onze bewuste en authentieke zelf, voorbij de vele delen in ons. Binnen IFS gaan ze ervan uit dat we delen in ons dragen zoals ons avontuurlijke deel, controle deel, pleasende deel, kind deel, boze deel etc. Sommige van die delen waren belangrijk als kind, maar zijn nu niet meer zo hard nodig. Via deze techniek kan je de beschermingsdelen (ook wel managers genoemd) laten weten dat je nu meer aankan, dat je geen kind meer bent. En misschien voel je zelfs de verbondenheid met je bewuste-authentieke Zelf. Hierdoor kan het systeem gaan ontspannen en komt er meer ruimte voor spelen, plezier, creativiteit, authenticiteit, emoties, contact met het lichaam etc. Als dit interessant klinkt dan kan je er hier meer over lezen. In mijn coaching speelt deze aanpak een steeds grotere rol en elke keer verrast het mij, als facilitator van het proces, hoe dit zich ontvouwt.
3) Weet wie je bent in essentie
Hier kom ik in mijn meeste blogs op terug en niet zonder reden. Zelfs in een wetenschappelijk onderbouwde aanpak zoals Internal Familie systemen, is het Zelf (bewustzijn) de basis. De essentie van meditatie is weten wie we diep van binnen zijn (bewustzijn) en van daaruit leven. Het is iets eenvoudigs. Het is datgene wat alles ervaart. Datgene wat als het ware luistert naar alle ervaringen die komen en gaan. Het is de blauwe hemel die ruimte geeft aan het weer. Het is de stilte achter alle gedachten, emoties, geluiden, lichaamssensaties. Ga zelf op onderzoek uit en vind de sterkste basis, de sterkste hechting en veiligheid die er is. Namelijk onszelf. Zoek niet naar antwoorden via het denken, maar zak in de ‘stilte’ van dit moment. Deze meditatie help je daar misschien in.
4) Verbinden met anderen
Veel van de oplossingen die ik vaak aandraag zijn gericht op naar binnen gaan. Dit is belangrijk, maar niet het enige. Zeker als we het hebben over hechtingsproblematiek, is er meer nodig. We zijn zo gericht op individuele verbetering dat we soms vergeten hoe belangrijk het is om mensen te hebben of te krijgen waarin je je emotioneel gehoord voelt. Co-regulatie is het samen reguleren van elkaars stressreactie. Een ouder helpt hiermee het reguleren van het zenuwstelsel van het kind. Alleen sommige ouders hebben dat niet geleerd van hun ouders en konden dat onvoldoende aan hun kinderen geven. Voor hen is het extra belangrijk om dit in het volwassen leven als nog te vinden. In andere woorden om mensen (vrienden, familie, therapeut etc.) te hebben die je ook emotionele ondersteuning kunnen geven en je echt horen (begrijpen) op emotioneel niveau. Het is meer dan dat mensen ervoor je zijn. Door het delen van lastige emoties en ons gehoord voelen, kan het zenuwstelsel tot rust komen.
5) Belang van co-regulatie en vriendschappen
Zelf heb ik het belang hiervan onderschat en een vriendin gaf dit me treffend terug. Jij hebt als kind geleerd het zelf te moeten reguleren, zelf emoties een plek te moeten geven en/of te managen. Dat mechanisme was ook de reden waardoor ik pas laat in mijn leven diepere emotionele verbinding aanging. Dat regelde ik immers zelf wel. Wel zo veilig. Het raakt me – op een positieve manier – om te beseffen dat ik de afgelopen jaren een goede handvol mensen heb opgebouwd waar ik die band mee heb. Ik kan met hen co-reguleren. Of in andere woorden ik kan mijn verhaal kwijt en er wordt niet alleen geluisterd maar zij helpen om de emotie op dieper emotioneel niveau los te laten. Vaak gewoon door ‘holding space’, door in aanwezigheid bij je te zijn. Dit besef, laat mij zien hoe belangrijk het is om ook fysiek in de buitenwereld belangrijke en steunende mensen (of dieren) om je heen te hebben. Onderschat niet hoe belangrijk dit is, als we het hebben over hechtingsproblematiek. Laten we leren van de collectieve samenlevingen in de wereld. Ik heb dat zelf ervaren toen ik in Tanzania woonde.
Mijn Oegandese vriend
Laat ik eindigen met mijn Oegandese vriend. Ik heb hem jaren niet gezien, maar ik weet zeker dat als ik in zak en as zit, mijn koffers pak en bij hem op de stoep sta in Oeganda, hij me met een glimlach zou binnenlaten. Ik zou mijn koffer ergens neer zetten en vanaf dat moment zou gaan meedraaien in zijn (gezins) leven. Zonder de vraag hoe dat precies zou werken. Je wordt opgenomen, meegenomen, echt bijzonder om zulke mensen in je leven te hebben. Eerlijk is eerlijk ik zou dat niet zo makkelijk kunnen. Ik ben daar te Nederlands en te individualistisch voor maar ik probeer er op mijn manier wel van te leren. Dit zijn mensen die mij echt helpen om mijn hechtingsproblematiek om te buigen naar veiligheid in en buiten mezelf.