Mens zijn in een veranderde wereld

Treffende en mooie woorden van Joris Luyendijk en Raoul Heertje over het behoud van ons mens zijn, zoals nu in een afschuwelijk conflict tussen Israel en Palestina. Wat Raoul op het einde zei, raakte me ‘pijn zou ons moeten helpen de pijn van de ander te begrijpen. Niet anders om.’ Laten we elkaar hier in helpen. Het is heel begrijpelijk dat we in onze pijn andere verwijten gaan maken, oh zo menselijk. Maar het maakt onze eigen pijn en die van anderen, uiteindelijk, alleen maar groter. Het helpt niet. 

Eén van de belangrijkste dingen die ik de afgelopen 10-15 jaar uit mindfulness, meditatie en spiritualiteit gehaald heb, is te weten – maar belangrijker nog te voelen – dat we allemaal mens zijn. Met onze mooie en minder mooie kanten. Hoe ver we ook afgedwaald zijn van onze eigen menselijkheid, het zit in ons allemaal.

“ I don’t believe our world simply needs more positivity. Our world needs minds that are also equipped to be with the complexity of life. Minds that can hold nuance and polarity. Minds that can stay grounded, centered and open to the full range of what it means to be human.” 

Cory Muscara

Geert Wilders – polarisatie

Ik ben geen Geert Wilders stemmer, ik ben benieuwd hoe het de komende vier jaar gaat verlopen. Ik denk anders over sommige dingen, maar dat maakt de andere, de andersdenkende, niet dom, raar of gek. Want die heeft eigen beweegredenen. Ik ken niet alle redenen, maar het mooie is, die hoef ik ook niet te weten. De ander doet wat hij of zij goed voor zichzelf en het land acht. Niet anders dan ik. De ander is mens, die net als ik handelt vanuit datgene, wat zij of hij heeft meegemaakt en hoe ie opgevoed is. Het oordeel naar de ander gaat er dan vanaf. Een goede discussie kan geen kwaad. Als we maar blijven luisteren. 

Gehoord voelen en mens zijn

Het enige wat misschien echt helpt, of het nou een persoonlijk conflict, oorlog of polarisatie in de politiek is, dat de ander zich gehoord voelt. Dat hij of zij gezien wordt. Dat zijn of haar mens zijn geaccepteerd wordt. De ander veroordelen werkt niet. Dit is vaak wel makkelijk, dan kunnen we het buiten onszelf zoeken. Hoeven we er niet te veel over na te denken. Alleen daardoor wordt de ander net even iets minder mens en zetten we ze weg alsof ze het fout hebben. We gaan geloven dat het alleen op onze manier kan en moet. We denken te weten hoe het werkt en dat kan levensgevaarlijk zijn. Vooral als we er ons in vast blijft bijten. Als er geen ruimte is om de ander te horen. 

“Three of the most important words anyone can say. are not I love you, but I hear you.”

Oprah Winfrey

Masterclass van Joris Luyendijk

Een gênant voorbeeld maakte ik zelf mee tijdens een masterclass van Joris Luyendijk, ik denk een jaar of 5-6 geleden. Daarin liet hij een video zien van een vrouw van middelbare leeftijd die op Wilders stemde en dingen zei zoals “die buitenlanders moeten het land uit”. Je zag de hele zaal – bijna allemaal hoogopgeleide witte mensen – glimlachen en soms hard op lachen, en ik, een goeie vriend en mijn vader deden dat ook. Ik dacht wat een ongenuanceerde uitspraak en erg onaardig tegen asielzoekers en vluchtelingen. Maar daarna legde Joris Luyendijk de vinger op de zere plek. Wij bekeken het vanuit onze bubbel. De bubbel van de hoogopgeleide, witte, rijkere en vanaf geboorte kansrijke groep mensen. 

Een niet te vergeten les

Toen hij ging uitleggen waarom deze vrouw op Geert Wilders stemde, kwam ik (we) al snel terug op mijn ongenuanceerde eerste reactie. Deze vrouw wachten al jaren op een sociale woning en door de komst van vele vluchtelingen, toen vooral uit Syrië, moest ze nog veel langer wachten. Ze ving verschillende pleegkinderen op in haar eigen gezin (!) en zo kwamen er nog een aantal voorbeelden. Dit deed ons beeld van en het oordel over deze vrouw kantelen. Het oordeel viel weg. We begrepen waar ze vandaan kwam. Het gat was ineens overbrugd. Dit liet mij weer eens zien hoe snel ik/we kunnen oordelen over een ander. De ander wegzetten en niet doorvragen. Deze les zal ik niet snel vergeten. 

Leven veranderd constant 

Op 22 november 2023 werd de partij (de PVV) van Geert Wilders de grootste partij van Nederland. Dat zette mij en vele anderen uit onze comfortzone. Maar die mensen die op de PVV stemden, 2,5 miljoen Nederlanders, kwamen nu juist in hún comfort. Hun partij was de grootste geworden, eindelijk werden ze gehoord. Het leven brengt ons allemaal weleens uit onze comfort-zone, het is goed dat dat regelmatig gebeurt. Het helpt ons realiseren dat het leven altijd verandert. Het helpt om je in te leven in de ander, die lange tijd uit zijn of haar comfort zone was. Hoe onwennig en ongemakkelijk dat kan zijn. Het helpt je ook te waarderen wat er wel is. In het rijke Nederland vergeten we weleens hoe het is om in onderdrukking, armoede en grote ongelijkheid te leven. En we vergeten dat dit ook bij ons kan gebeuren. We zien nu al de economische welvaart richting Azië verschuiven. 

Ook landen gaan door cycli heen 

Landen, regio’s (en mensen) gaan door cycli heen – wat ik als historicus maar al te goed weet. Als je vanuit een historisch perspectief kijkt, zie je dit steeds terug komen. Het Romeinse rijk verging op een gegeven moment en in de middeleeuwen bloeiden rijken in het midden-oosten, Indonesië en India juist weer op. En de laatste paar honderd jaar kwam de grootste welvaart en macht weer in het westen te liggen. 

Voorbij de dualiteit van het leven

Het is zaak om mee te bewegen. Om het mens zijn en dat mens zijn ook in de ander te blijven zien, is het belangrijk om in te gaan op de dualiteit, op de polariteit van ons bestaan en in onszelf. We zullen nooit echt uit oordelen en polarisatie kunnen stappen, als we dit mechanisme niet doorzien. Het denken (waar we zo zwaar op leunen) werkt altijd in dualiteit, in goed en slecht, fout en goed, mooi en lelijk etc. Maar als we voorbij het denken gaan dan ervaren we wat anders. Als we de openheid van het nu in stappen, meer naar ons hart gaan luisteren, dan gebeurt er iets anders. We kunnen ons veel beter verplaatsen in de ander, we zien hun mens zijn voorbij ons oordelen en concepten (denken). 

Allemaal zijn we mens

Zet een stap terug en voel dat we allemaal mens zijn. Dat we allemaal gelukkig willen zijn en liefde willen ontvangen en geven. Dat is de verbinding tussen ons allemaal. Met een open hart kunnen we onze menselijkheid niet verliezen. Maar door pijn en lijden sluit ons hart steeds weer een beetje en schieten we weer terug in de veiligheid van ons denken. We schieten weer terug in de stelligheid van ons denken, die weet (denkt te weten!) dat X of Y Zo Is! Maar al lang geleden leerde ik dat gedachten geen feiten zijn, slechts interpretaties. Hou je hart open, hoe ellendig het ook gaat.  Mooie video van Ram Dass hierover. 

De samenleving beschermen op een menselijke manier

Natuurlijk moeten mensen die andere pijn doen (een moordenaar, een verkrachter etc.) gestopt worden en de gevangenis in gaan, om zo de samenleving te beschermen. Maar zelfs dan kan je nog de menselijkheid van die persoon blijven zien. Zelfs die mensen moeten de kans krijgen om hun pijn (wat altijd de basis van waaruit ze hun daden hebben begaan) te helen. Sterker nog, we hebben er als samenleving baat bij als zij beter uit de gevangenis komen. We kunnen niet iedereen voor eeuwig opsluiten. Het land wat dat al lange tijd doet, de VS, laat zien dat dat niet werkt. Ruben Terlou ging in deze prachtige serie in gesprek met zwaar veroordeelde gevangenen in de VS. Het was een hoopvol project om te zien hoe zij hun pijn met elkaar deelden en zo hun wonden probeerden te helen. Het is moeilijk om hier naar te kijken en niet hun pijn te zien en hun mens zijn te zien. Niet alleen uit ethisch standpunt is het goed om hun mens zijn te blijven zien en hen terug te brengen bij hun eigen mens zijn. Maar programma’s, zoals die in de serie van Ruben Terlou, daar zie je in dat ze meer klaar zijn om de samenleving terug in te gaan. Sterker gemotiveerd zijn om een bijdrage te leveren.