12 praktische tips om eenzaamheid te doorbreken

Eenzaamheid kent vele vormen en wordt steeds zichtbaarder in onze maatschappij. In 2015 was 4% van de samenleving eenzaam, zo bleek uit onderzoek van het CBS. Dit proces lijkt versneld te worden door de corona crisis en niet alleen bij ouderen, maar ook juist bij jongeren. Zo blijkt ook uit een recent artikel uit het FD. In de mooie reportage van VPRO Tegenlicht ‘alleen verbonden’ (2021) hebben ze het zelfs over meer dan 40% van de Nederlanders die zich eenzaam voelen. Over eenzaamheid is veel te zeggen en te schrijven. In deze blog wil ik stil staan bij onze mentale blokkades, het loslaten en doorbreken van onze concepten, verwachtingen en overtuigingen over eenzaamheid en ik eindig met een aantal inspirerende video’s en uiteenlopende praktische tips om eenzaamheid aan te gaan.

Mijn eigen eenzaamheid

Zelf ken ik geen lange periodes van eenzaamheid, maar het einde van de basisschool en eerste maanden van de middelbare school was een lastige tijd. Een tijd waarin ik eenzaamheid voelde, voelde me niet gezien op school en trok me meer terug in mezelf. Dat terugtrekken is altijd mijn reactie geweest op lastige emoties, zoals eenzaamheid. Na mijn terugkomst uit Tanzania – ik woonde en werkte daar van 2008-2011 – kwam de eenzaamheid weer om de hoek kijken. Ik probeerde de Afrikaanse spontaniteit, het simpele en vrijere leven vast te houden in een andere context (Nederland). Wat natuurlijk niet werkte. Ik ging in de weerstand en weigerde bijvoorbeeld (te lang) vooruit te plannen. Met als resultaat dat ik vaak alleen was in weekenden. Ook moest ik mijn sociale leven weer vorm geven. Sommige vrienden was ik uit het oog verloren en met bestaande vrienden moest ik een nieuwe weg vinden.

Anders kijken naar eenzaamheid

Ik kon mijn eenzaamheid doorbreken door er anders naar te gaan kijken. Door te accepteren waar ik was, mezelf te herinneren dat het tijd kost om weer een nieuw leven op te bouwen en mijn beelden over hoe het zou moeten zijn los te laten. Dat maakte me steeds tevredener en nu woon ik alweer 8 jaar met plezier in Amsterdam. Ook bij het uitgaan van mijn relaties kon ik eenzaamheid ervaren. Even niet meer die vertrouwde persoon om je heen, waar je alles mee kon delen en doen. Ook daar leerde ik door schade en schande dat het vooral mijn blik erop, mijn gedachten erover, mijn eenzaamheid bleef voeden.

Check je eigen blik

Als het gevoel van eenzaamheid opkomt dan probeer eerst het gevoel toe te laten (bijv. via een meditatie en/of opschrijven), even bij mezelf in te checken. Zodat ik mensen niet ga bellen om af te spreken om de eenzaamheid weg te krijgen of uit angst om me eenzaam te voelen. Als het gevoel minder grip om me heeft dan probeer ik meer vanuit meer rust en acceptatie te handelen. Dat kan dan wel of niet iemand bellen, dat maakt niet uit. Hierin is het belangrijk te kijken dat we niet stiekem verwachtingen van de wereld, anderen, aan het voldoen zijn ipv wat voor jou van belang is. Onderschat niet hoe dit meespeelt in onze keuzes. Ik kan heel goed alleen zijn maar ik had altijd wel het gevoel dat dat beetje raar was. Onzekerheid en de gedachte ‘voldoe ik wel’ kwamen dan op en mijn neiging was dan aan te passen. Een deel van mezelf kwam daarmee in het gedrang.

Zet een stapje terug

Ik probeer nu eerlijk te kijken, stapje terug te nemen en te voelen wat ik hierin zou willen. Door het doorzien van één zo’n gedachte, één zo’n concept over eenzaamheid, kan het gevoel al oplossen. Wonderlijk eigenlijk he! We kunnen er een hele tijd in vast zitten en opeens komen we erachter dat het puur in ons hoofd zat. Zie dat gedachten geen feiten zijn. Ook al voelt het soms wel zo. Alle gedachten zijn slecht interpretaties. Iets wat we ooit ergens opgepikt en geleerd hebben. Voor iedereen is dit totaal anders. Het brengt me steeds vaker tot dankbaarheid, er komt ruimte om te zien hoeveel lieve mensen ik wel om me heen heb. Mooie Tedx video over dankbaarheid.

Kijk eerlijk naar binnen

Probeer door de verwachtingen van je omgeving heen te kijken en zie het gevoel van eenzaamheid als een kans. Als een moment van bewustzijn om te kijken wat is belangrijk voor mij. Hoe werkt dit voor mij? Hoe werk ik en wie ben ik eigenlijk? Vele cliënten kwamen tijdens de Corona lock-down periode er achter, dat ze het heerlijk vonden om meer alleen te zijn. Maar de sociale druk maakte dat ze meer gingen afspreken of als ze wel thuis waren dat dat niet hoorde. Wat voor schaamte en/of schuldgevoelens zorgde. We gaan aan onszelf twijfelen en eenzaamheid is dan nooit ver weg. Andersom hoor je overigens ook, dat mensen in de corona crisis pas merkte hoe graag ze onder de mensen waren. Dan is dat ook goed. Kijk eerlijk naar binnen. Wat is van mij en welk deel doe ik om te voldoen aan de bevestiging van anderen. Deze episode in de Netflix serie Black Mirror laat heel treffend de (mogelijke) impact van social media en al het vergelijken zien.  Kijk hier de trailer.

Eenzaamheid betekent voor iedereen wat anders

Dit is voor iedereen anders, er is geen ideaal recept hoe je het best kan leven of hoe eenzaamheid te doorbreken. Vandaar dat vergelijkingen op social media zo verraderlijk zijn. Als we niet oppassen gaan die ons zelfbeeld ondermijnen en verliezen we onszelf. Zie bijvoorbeeld dat monniken jaren lang alleen zijn zonder eenzaam te zijn. En zich zelfs totaal gelukkig en tevreden kunnen voelen. Toen ik in Tanzania woonde, leefden nagenoeg iedereen juist constant met mensen om zich heen. Ze maakte zich zorgen om mij (en andere westerlingen) die een paar uur of een dag alleen waren. “Gaat het wel Marc?” zeiden ze dan. “Ben je ziek”? Zij gedijde weer heel goed bij veel mensen. Mijn punt is, er is geen ideale manier van leven die eenzaamheid kan voorkomen, dat is persoonlijk. Dus vergeet de beelden (concepten) die je van anderen, je cultuur en/of op social media ziet. Check het bij jezelf. De lock-down tijdens de corona crisis gaf een prachtige kans om dit te ervaren. Hoe was het voor jou in deze periode?

Geluk zit in ons

Vergeet niet, ik schrijf hier vaker over, dat geluk al in ons zit. Geluk is niet een ideale receptuur van bepaalde activiteiten, relaties en objecten. Hoe mooi ons huis, partner en vakanties ook zijn, uiteindelijk zal ontevredenheid en de behoefte aan iets beters of anders, altijd opkomen. Pas als we een bepaalde vorm van tevredenheid in onszelf gevonden hebben, zal die behoefte minder worden.

Je eenzaam voelen komt voort uit ons denken, blijf bij je directe ervaring

Dan komt er vaak meer ruimte om te zien en te genieten van wat er nu wel is. Als we een stap verder gaan dan zien we dat tevredenheid altijd nú is. Eenzaamheid (en al onze zorgen en pijnlijke emoties) komen voort uit het denken. Ons denken (ons menselijke brein) is heel goed in het terug gaan naar het verleden (hoe het toen was) en vandaar uit kijken hoe het in de toekomst beter kan. Zie je dat ontevredenheid hierin opgesloten zit? Als je gevoelig bent voor eenzaamheid dan zullen er altijd gedachten opkomen die je wijzen op hoe het beter kan. Zeker als je leven er anders uitziet dan de heersende normen en waarden. Mijn uitnodiging is om uit het denken te stappen en in het nú te gaan leven. Te zien dat onze essentie alleen maar in het nu leeft. Als je puur bij je directe ervaring blijft (wat je hoort nu, voelt, ziet en ruikt, dus niet wat je denkt te horen, voelen, ruiken etc.), wat blijft er dan over van je eenzaamheid? Niks! Als we  geen of weinig energie geven aan de gedachten en gevoelens over eenzaamheid dan gaat het vanzelf weer voorbij. Je kan het gaan zien als de wind. Het komt op en gaat weer.

We zijn zoveel meer dan een bundel van gedachten!

Zijn we niet veel meer dan een bundel van gedachten? Als dat zo is, moeten we onze identiteit dan nog wel volledig baseren op het denken? Vraag jezelf bijvoorbeeld af wie zijn we tussen twee gedachten? Of waarin komt dat denken op en waar lost het weer in op? Wie is er eigenlijk bewust van dat er gedachten zijn? Want als je iets ziet, ben je bewust van gedachten, toch?  Wie of wat is dat? Kan het zijn dat dit bewustzijn, een veel belangrijkere rol speelt dan we aannemen. Dat dit gewaarzijn (bewustzijn) er eerst is. Dat het denken erna komt en in onszelf, ons gewaarzijn, plaatsvindt. Dit onderzoek vraagt tijd en aandacht en moet geen geloof worden. Misschien kan deze video je hierin ondersteunen of inspireren.

Doorbreek eenzaamheid bij de wortel

Pas als we dit beginnen te begrijpen dan kan de grip van het denken losgeweekt worden en worden gevoelens van eenzaamheid bij de wortel ontkracht. Overigens het praktisch aangaan van eenzaamheid is ook van belang, ik kom hier later nog op terug. Maar de essentie ligt, mijn inziens, in het ontdekken van onze essentie  Het geloof in de gedachte dat jij de eenzaamheid bent heeft dan geen basis meer om te landen. Jij ziet jezelf als dat wat veel meer ervaart dan alleen het denken maar het ervaart ook geluiden, voelen, zien en ruiken. Het stille water onder het bewegende oppervlakte (de inhoud v/h denken) van een meer, vind ik een sterke metafoor hiervoor. Ik heb deze (engelse) meditatie laatst ingesproken.

Het moge duidelijk zijn dat ik denk dat het anders naar jezelf kijken de kern is om eenzaamheid te doorbreken, maar tegelijkertijd is het heel belangrijk om praktische stappen te nemen. Hier twaalf tips:

1. Deel je eenzame gevoel met naasten en ook al voelt de eenzaamheid niet terecht (je weet bijvoorbeeld dat je dierbare vrienden en familie hebt). Laat het gevoel gewoon toe. Het wegdrukken en weg-relativeren ervan werkt uiteindelijk niet. Het verdwijnt hoogstens even onder de oppervlakte.
2. Als er niemand is waarbij je wil of kan delen of je vind het überhaupt prettiger het zelf aan te gaan dan schrijf alles van je af. Niet om het te analyseren maar om het uit je hoofd te krijgen, schrijf ook je gevoel in je lijf. Of doe een meditatie.
3. Ga naar buiten, beweeg en verander van plek. Dat kan al wat lucht geven om ander perspectief erop te krijgen.
4. Bekijk deze video van Byron Katie om je gedachten patroon te doorbreken over eenzaamheid. https://www.youtube.com/watch?v=L-cSKqMkhbE
5. Zet praktische stappen voor meer sociale contacten, gebruik een dating app of doe andere manieren om de eenzaamheid aan te gaan. Alleen ik zou dit in combinatie met het bovengenoemde doen. Anders komt het gevoel vroeg of laat gewoon weer op.
6. Sluit je aan bij een groep mensen rondom een onderwerp, hobby of activiteit waar je blij van wordt. Zelf ben ik afgelopen 2 jaar regelmatig naar deze pop-up choir gegaan. Heerlijk op een vrijblijvende en relaxte manier te zingen!
7. Weten dat je niet alleen bent in je eenzaamheid is cruciaal. Het is zo helend om te zien dat eenzaamheid iets is wat veel mensen (her)kennen. Dat haalt de schaamte er vanaf en helpt je om jezelf te accepteren en zien wat jij nodig hebt.
8. Check waar je eenzaamheid vandaan komt. Misschien zit er nog pijn uit het verleden wat je vasthoudt en overweeg hulp bij een professional te zoeken.
9. Zoek vrijwilligerswerk waar je blij van wordt en/of iets kan bijdragen. Ook het nemen van een huisdier kan helpen.
10. Check niet alleen de hoeveelheid mensen die je om je heen hebt. Uit onderzoek blijkt de kwaliteit van de contacten het belangrijkste te zijn. Kijk hoe je je tijd hierin verdeeld.
11. Jezelf kwetsbaar op durven te stellen is vaak heel belangrijk om meer verbinding te krijgen en dus je op termijn minder eenzaam te voelen. Forceer dit niet en maak kleine stapjes hierin, experimenteer en oefen.
12. Blijf mensen zien. Het liefst in real-life maar als het niet anders is ook via een scherm. Dat doet je misschien minder goed dan face-to-face maar je zal je waarschijnlijk minder eenzaam voelen dan het niet te doen. Zeker in deze Covid-19 periode.

Hopelijk doorbreek je je eenzaamheid door juist je gevoel van eenzaamheid er helemaal te laten zijn. Succes met het aangaan van je eenzaamheid en steeds meer jezelf durven te zijn.

“It takes courage to become who you really are”

E E Cummings